-
1 бәйләү
I перех.1) свя́зывать/связа́ть, завя́зывать/завяза́ть; закрепля́ть/закрепи́ть, соединя́ть/соедини́ть (узлом, концами, бантом и т. п.) || вяза́ние, свя́зывание, завя́зывание, соедине́ниеөзелгән бауны бәйләү — связа́ть обо́рванную верёвку
галстук бәйләү — завяза́ть га́лстук
ботинка шнурларын бәйләү — завяза́ть шнурки́ боти́нок
2) привя́зывать/привяза́ть, навя́зывать/навяза́ть ( к чему) || привя́зывание, навя́зываниеатны баганага бәйләү — привяза́ть ло́шадь к столбу́
муенга тасма бәйләү — повяза́ть на ше́ю ле́нту
таякка кармак җебе бәйләү — привяза́ть к па́лке (уди́лищу) жи́лку (ле́ску)
3) вяза́ть, завя́зывать/завяза́ть, свя́зывать/связа́ть (в снопы, узел, узелок и т. п.) перевя́зывать/перевяза́ть, обвя́зывать/обвяза́ть (чемодан, пачку бумаг, книги и т. п.) || вяза́ние, завя́зывание, свя́зывание, перевя́зывание, обвя́зываниекитапларны бәйләү озак вакыт алмады — на свя́зывание книг ушло́ немно́го вре́мени
сал бәйләүдә күп кеше катнашты — в свя́зывании плото́в уча́ствовало мно́го наро́ду
көлтә бәйләү — вяза́ть снопы́
4) повя́зывать/повяза́ть, подпоя́сывать/подпоя́сать, завя́зывать/завяза́ть, перевя́зывать/перевяза́ть, обвя́зывать/обвяза́ть || повя́зывание, завя́зывание, обвя́зывание, перевя́зываниебашка яулык бәйләү — повяза́ть го́лову платко́м
билгә билбау бәйләү — перевяза́ть та́лию кушако́м
күзләрне бәйләү — завяза́ть глаза́
5) перевя́зывать/перевяза́ть, де́лать/сде́лать перевя́зку, бинтова́ть, забинто́вывать/забинтова́ть; накла́дывать/наложи́ть повя́зку ( на что) || перевя́зкажәрәхәтле кулны бәйләү — забинтова́ть ра́неную ру́ку
баштагы яраны бәйләү — наложи́ть повя́зку на ра́ну на голове́
6)а) вяза́ть, свя́зывать/связа́ть (кого-л.) спу́тывать/спу́тать (чем-л.) || вяза́ние, свя́зываниежинаятьчене тотып бәйләделәр — престу́пника пойма́ли и связа́ли
аю баласын, тотып алып, каешлар белән бәйләделәр — медвежо́нка пойма́ли и спу́тали ремня́ми
б) перен. вяза́ть, свя́зывать/связа́ть; стесня́ть/стесни́тьтормышка чыксаң, үз ирегеңне бәйлисең — е́сли за́муж вы́йдешь, то стесни́шь свою́ свобо́ду
кунак аяк-кулны бәйләр инде — гость свя́жет ру́ки-но́ги
ташла үзеңне бәйләп торган нәрсәләрне дә безгә кил! — броса́й всё, что тебя́ свя́зывает, приходи́ к нам!
7) вяза́ть, связа́ть; плести́ ( крючком или на машине) ||а) вяза́ниеб) вяза́льныйчелтәр бәйләү — вяза́ть кру́жево, плести́ кру́жево
оекбаш бәйләү — вяза́ть носки́
ятьмә бәйләү — плести́ сеть
бәйләү энәсе — вяза́льные спи́цы
бәйләү түгәрәге — вяза́льный кружо́к, кружо́к по вяза́нию
8) прям.; перен. свя́зывать/связа́ть, соединя́ть/соедини́ть; служи́ть свя́зью (между кем-л.; чем-л.) || свя́зывание; соедине́ниеасфальт юл шәһәр белән авылны бәйли — асфа́льтовая доро́га свя́зывает (соединя́ет) го́род с дере́вней
безне бары тик бала гына бәйли — нас свя́зывает то́лько ребёнок
үзебезнең язмышларны бәйләү — соедини́ть су́дьбы свои́
9) свя́зывать/связа́ть, сочета́ть, совмеща́ть/совмести́ть || свя́зывание, сочета́ние ( с чем)шәхси интереслар белән җәмәгать интересларын бәйләү — сочета́ть ли́чные интере́сы с обще́ственными
укуны производство эшчәнлеге белән бәйләү — связа́ть учёбу с произво́дственной де́ятельностью
10)а) свя́зывать/связа́ть; увя́зывать/увяза́ть ( с чем)теорияне практика белән бәйләү — увяза́ть тео́рию с пра́ктикой
б) свя́зывать/связа́ть; счита́ть результа́том ( чего-то)аның бүгенге уңышын тырышлыгына бәйләү — сего́дняшний успе́х счита́ть результа́том его́ стара́тельности
11) перен. вовлека́ть/вовле́чь, втя́гивать/втяну́ть (во что-л.) заме́шивать/замеша́ть; вме́шивать/вмеша́ть, впу́тывать/впу́тать разг. || вовлече́ние, привлече́ние, впу́тываниеандый начар эшкә мине бәйләмәгез — в тако́е тёмное де́ло меня́ не впу́тывайте
бу гайбәткә аны да бәйлделәр — и его́ впу́тали в э́ту спле́тню
12) притя́гивать/притяну́ть, прима́нивать/примани́ть разг.нәрсә белән аны үземә бәйләргә? — чем же её к себе́ притяну́ть? чем же её к себе́ примани́ть
13) перен. привя́зывать/привяза́ть, прико́вывать/прикова́тьавыру аны бик озак вакытка урынга бәйләде — боле́знь надо́лго прикова́ла его́ к посте́ли
гаилә тормышы аны кухняга бәйләде — семе́йная жизнь привяза́ла её к ку́хне
14) лингв. свя́зывать/связа́ть ( служебными словами или другими средствами)иярчен җөмләне баш җөмләгә бәйләү — связа́ть подчинённое предложе́ние с гла́вным предложе́нием
•- бәйләп куелган
- бәйләп кую II сущ.1) бечёвка, верёвка, шнур, завя́зкакапчык бәйләве — завя́зка мешка́
2) при́вязь; см. тж. бәй Iбәйләүдәге эт — соба́ка на при́вязи
бәйләүгә куелган ат — поста́вленная на при́вязь ло́шадь
3) вяза́ньебәйләү алып телевизор каршына утырдым — взяв вяза́нье, се́ла пе́ред телеви́зором
4) повя́зкаяраның бәйләвен алмаштыру — смени́ть повя́зку на ра́не
-
2 ияртү
перех.1) брать, взять с собо́й кого-л. вести́ за собо́й; позволя́ть/позво́лить сле́довать за собо́ймин сине ияртмим — я тебя́ не возьму́ с собо́й
эт ияртеп ауга чыгу — отпра́виться на охо́ту с соба́кой
2) перен. увле́чь за собо́й, перетя́гивать/перетяну́ть кого-л.; что-л., перема́нивать/перемани́тькызыктырып, үзенә ияртте — соблазни́в, перетяну́л на свою́ сто́рону
3) заража́ться/зарази́ться; подцепи́ть, получи́ть ( о болезни)бума ютәл ияртү — зарази́ться коклю́шем
томау ияртү — подхвати́ть на́сморк
4) грам. подчиня́ть/подчини́ть || подчине́ние чемуиярчен җөмләне баш җөмләгә ияртү — подчини́ть прида́точное предложе́ние гла́вному
5) в знач. нареч. ияртеп с собо́й, за собо́йсине каршыларга балаларны ияртеп бардым — пошла́ встреча́ть тебя́, взяла́ с собо́й дете́й
-
3 подчинение
с2) грам. ияртүе бәйләнеш, ияртү, ияртелү
См. также в других словарях:
иярчен — 1. Кемгә дә булса иярүче, аның юлыннан баручы кеше 2. күч. Куштан, ялагай кеше 3. Үзаллы булмаган, бәйле нәрсәгә яки кешегә карата әйтелә 4. Планета яки йолдыз тирәсендә әйләнеп йөри торган күк җисеме. ИЯРЧЕН БАЛА – Анасы икенче иргә чыкканда… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әгәр — иск. терк. 1. Реаль мөмкин булган шартны белдергән иярчен җөмләне баш җөмләгә терки. Дә кисәкчәсе белән янәшә килеп, теләк, уйланылган яки чынбарлыкка туры килми торган шарт төшенчәсен аңлаткан иярчен кушма җөмләне баш җөмләгә терки. Гадәттә икән … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әгәренки — иск. терк. 1. Реаль мөмкин булган шартны белдергән иярчен җөмләне баш җөмләгә терки. Дә кисәкчәсе белән янәшә килеп, теләк, уйланылган яки чынбарлыкка туры килми торган шарт төшенчәсен аңлаткан иярчен кушма җөмләне баш җөмләгә терки. Гадәттә икән … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чөнки — терк. Иярчен сәбәп җөмлә составында килеп, иярчен җөмләне баш җөмләгә терки … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әйтерсең — лә чаг. терк. Рәвеш иярчен җөмләне баш җөмләгә теркәү өчен кулл. : гүя, гүя ки. Шартлы чамалаулы чагыштыруны белдерү өчен кулл. әйтерсең лә йөрәк сызды көйрәп … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кайда — а. 1. 1) Нинди (кайсы) урында 2) Иярчен җөмләне баш җөмләгә бәйләү өчен кул. кайда тәртип, шунда эш тә бара 2. кис. 1) Тойгылы җөмләләрдә эз хәлнең үтәлүе мөмкин түгеллеккә басым ясый кайда ул анда керү! 2) Раслау, хуплау төшенчәсен көчәйтеп килә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кайсы — а. 1) Арадан берсен белү өчен кул. кайсы китапны аласың? 2) Кайбер 3) Иярчен җөмләне баш җөмләгә бәйләү өчен кул. кайсы кирәк, шунсын ал … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кайчан — а. 1. Вакытны билгеләү, ачыклау өчен сораганда кул. 2. 1) Кайчакта, кайвакыт, вакыт вакыт 2) Нинди (кайсы) вакытта 3. Иярчен җөмләне баш җөмләгә бәйләү өчен кул. кайчан эшем бетә, шунда барырмын … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
таки — терк. кис. 1. Теләкне белдергән иярчен җөмләне баш җөмләгә теркәү өчен кулланыла Без сабыйлар кулына чәчәк бирергә тиеш, таки алар гүзәллек күрергә ияләшсен 2. рәв. Күренүенчә, өмет ителгәнчә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәмамлык — лингв. Җөмләнең гадәттә кыек килештәге исем белән белдерелә торган иярчен кисәге. ТӘМАМЛЫК ҖӨМЛӘ – Баш җөмләдә мөнәсәбәтле сүз белән бирелгән тәмамлыкны ачыклый яки турыдан туры баш җөмләнең тәмамлыгы ролен үти торган иярчен җөмлә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шул — и. 1. Сөйләүче һәм тыңлаучы өчен таныш булган әйбер, күренеш яки вакыйганы күрсәтү өчен кулланыла торган алмашлык. Алда әйтелгән фикерне җыйнау, гомумиләштерү өчен кулланыла анда аяк атлама – бездән әмер шул. Кушма җөмләләрдә баш җөмләнең хәбәре… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
